आज दिनांक १३ जुलै २०२१. आज सकाळी ऑफीसला जाताना नेहमीप्रमाणे रेडीओवर ध्वनितचा कार्यक्रम ऐकत होतो. पावसाळ्याचे दिवस असल्यामुळे त्याचा वार्षिक ट्री इडियट चा सहावा मौसम सुरू झाला आहे. त्याच संदर्भात रिझवान कादरी ह्या इतिहासकारांची मुलाखत सुरू होती ज्यात ते अहमदाबादच्या वृक्षसृष्टीच्या इतिहासाबद्दल बोलत होते. नवताड समोशांसाठी प्रसिद्ध असलेल्या नवताड ह्या भागात एकेकाळी नऊ ताडाची झाडे होती. इतकंच नाही तर काही संत्र्यांची झाडं देखील होती हे ऐकून मी अचंबित झालो.
दुर्दैवाने वेळेच्या अभावी पूर्ण मुलाखत ऐकू शकलो नाही पण Instagram वरच्या ट्रीज ऑफ अहमदाबादची पुन्हा एकदा आठवण झाली. संध्याकाळी घरी आल्यावर ट्रीज ऑफ अहमदाबादच्या इन्स्टा पेजला भेट दिली -- नवीन पोस्ट बघायला.
थलतेजचा अमृतालाल
थलतेज विभागातील श्री. मिस्त्री ह्यांच्या बंगल्याच्या आवारात जवळपास पन्नास वर्ष जुने एक कडुनिंबाचे झाड आहे. जणू मिस्त्री कुटुंबातील एक सदस्यच. त्याचं नाव आहे अमृतलाल.
१९७८ साली जेव्हा बंगला बांधायला घेतला तेव्हा जे रोपटे लावले त्याचा आज विशाल असा वृक्ष झाला आहे ज्याच्या खोडाचा घेर आहे २.७५ मीटर आणि पर्णसंभाराचा व्यास साधारण २० मीटर. घरातल्या नातवंडांसाठी ते अमृतलाल अंकल आहेत. ह्या विशाल वृक्षाच्या आशीर्वादाने बहरलेली स्वत:ची अशी एक परिस्थितीकी आहे. बंगल्याबाहेरचे डांबरी रस्ते, आजूबाजूची वाढती वस्ती ह्यामुळे अमृतलाल ची मुळे बरेचदा वर येतात. त्याच्या सावलीत इतर कुठलंही झाड वाढू शकत नाही. त्याच्या फांद्या बरेचदा मोडून खाली पडतात. पण तरीही त्याचा एक रुबाब आहे. एक मान आहे. आपुलकी आहे. त्याच्या सावलीत जगणारी पक्षी, प्राणी ह्यांची एक छोटी परिस्थितीकी आहे. जणू एखाद्या कुटुंबवत्सल गृहस्थाचे कुटुंब असावे तशी. ह्या झाडाचे फोटोज् बघितले की आपल्या घरातही असा एखादा वडीलाधारा वृक्ष असावा असं वाटतं.
मोटेरा स्टेडियम रोडचा वड -
अहमदाबादमधील एक अजून मोठ्ठा वृक्ष. Trees of Ahmedabad ची स्वयंसेवक मंडळी अहमदाबादच्या वृक्षासृष्टीचा जो नकाशा बनावताहेत त्यात वेगवेगळ्या प्रकारचे नकाशे ह्या अंतर्गत वर्गीकरण करण्याचा प्रयत्न देखील ते करत आहेत. उदा. आपल्या प्रजातीची कमाल उंची गाठलेली झाडे, पक्ष्यांच्या घरट्यावर आधारीत, सर्वात जुनी झाडे इत्यादी. ह्यातील सर्वात जुने वृक्ष ह्या वर्गात त्यांनी विशेष उल्लेख केला आहे मोटेरा स्टेडियम रोडवरील वडाचा. ८.७५ मीटर घेराच्या ह्या विशाल वटवृक्षाचा पर्णसंभार आहे २७.९ मीटरचा. त्या विस्तारात रहाणारी काही मंडळी ह्या वडाला देवस्थानी मानतात. हे झाड कोणी कापण्याचा प्रयत्न करत नाही ह्याबद्दल सर्वच जागरूक असतात. इतके की ही स्वयंसेवक टोळी झाडाची मापे घेत असताना सर्वाँना प्रथम हे झाड तोडण्याचा कार्यक्रम योजून मापे घेतआहेत का अशी शंका येऊन त्यांना अटकाव सुद्धा झाला. अजूनही विशेष झाडांबद्दल तरी जनतेला आपुलकी आहे हे त्यातल्या त्यात बरं आहे.
रेडीओवर मुलाखतीत ऐकलेला अहमदाबादच्या वृक्षसृष्टीचा इतिहास ह्या विषयाची ह्या गटाच्या कामाशी संगती लावण्याचा प्रयत्न करत असता माझ्या लक्षात आलं की ही मंडळी तर सद्यपरिस्थितीमधील वृक्षसृष्टीचे नकाशेच नाही तर पुरावे तयार करताहेत - भविष्यात हे आजचे नकाशे इतिहासाचे पुरावे बनतील. बरं, ही उत्साही तरुण मंडळी फक्त नोंद करून इतिकर्तव्यता मानत आहेत असं नाही. ते सक्रिय योगदान सुद्धा देऊन इतिहास बनवत आहेत. एखाद्या विभागातील माती, हवामान यानुसार जी स्थानिक झाडे आहेत त्यांची लागवड व जतन करून अहमदाबादची वृक्षसंपदा वाढवण्याबरोबरच पर्यावरणास जपत आहेत.
-- मनिष मोहिले.
No comments:
Post a Comment