मराठी माझ्यासाठी काय आहे ? मराठी दिन २०२३

 

लहान मुलाच्या तोंडातून बाहेर पडणारा आई हा पहिला शब्द म्हणजे मराठी. आई किंवा आज्जी जेऊ घालताना बोलणारी गाणी किंवा चिऊ काऊ च्या गोष्टी म्हणजे मराठी. शिशुवर्गातील बडबडगीतं म्हणजे मराठी. संध्याकाळी देवासमोर दिवा लावून म्हटली जाणारी शुभंकरोती म्हणजे मराठी. रात्री गायली जाणारी अंगाई म्हणजे मराठी. दर पंचवीस कोसावर स्वतःचा बाज बदलणारी,मात्र स्वतःचं मराठमोळं पण टिकवून ठेवणारी ती मराठी. कारण मराठी फक्त भाषा नसून एक संस्कृती आहे; आणि ह्या संस्कृतीच्या प्रत्येक समृद्ध अंगाचं वर्णन करायला तितकेच समृद्ध शब्द भांडार असलेली भाषा - ती सुद्धा फक्त मराठीच.

संत ज्ञानेश्र्वर, तुकाराम, एकनाथ, रामदास, मुक्ताबाई, चोखा मेळा, गोरा कुंभार ह्या आणि इतर अनेक संतांची ईश्वरभक्ती आणि भक्तीमार्ग चालून अध्यात्माचा केलेला प्रवास ह्याला शब्द देणारी मराठी. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्याच्या महत्त्वाकांक्षा आणि त्यांच्या अलौकिक कर्तृत्वाला लक्ष लक्ष मनांमध्ये कायम वंदनीय ठेवणारी मराठी. पुण्यात बसून दिल्लीचं तख्त सांभाळणाऱ्या पेशवाईची हुशारी सांगणारी मराठी. टिळकांचा बाणेदारपणा, अफाट बुद्धिमत्ता आणि "केसरी" ची गर्जना म्हणजे मराठी आणि सावरकरांची ने मजसी ने परत मातृभूमीला ही आर्त हाक म्हणजे सुद्धा मराठीच.

सी. डी. देशमुखांचे अर्थशास्त्रातील प्राविण्य म्हणजे मराठी. गरवारे, किर्लोस्कर ह्यांची उद्यमशीलता म्हणजे मराठी. सिंधूताई सकपाळ ह्यांचं त्यागमय जीवन म्हणजे मराठी. लता, आशा, किशोरीताई ह्यांचे स्वर्गीय सूर म्हणजे मराठी. गावस्कराच्या १०००० धावा आणि सचिन ची शंभर शतके म्हणजे देखील मराठीच. बालकवींच्या फुलराणीचं निरागस प्रेम ते बाकीबाबच्या जपानी रमलाची रात्र मधील शृंगार आणि कुसुमाग्रजांच्या पृथ्वीच्या प्रेमगीत मधील प्रगल्भ प्रेम हा प्रवास म्हणजे मराठी. पुल, वपु, जीए ह्यांच्या लेखणीतून उतरणाऱ्या साहित्याला चिरंजीवीत्व प्राप्त करून देणारी ती मराठी, आणि; गदिमा आणि बाबूजींच्या गीत रामायणाचे माधुर्य म्हणजे मराठी. प्रसंगी मेणाहून मऊ आणि प्रसंगी वज्राहून कठीण ती सुद्धा मराठीच.

मुंबईचा वडापाव म्हणजे मराठी. पुण्याची बाकरवडी म्हणजे मराठी. नाशिकचा चिवडा म्हणजे मराठी. नागपुरी वडाभात म्हणजे मराठी आणि होळीला घरोघरी तुपाची धार सवे घेऊन ताट सजवणारी पुरणपोळी म्हणजे सुद्धा मराठीच.

जेजुरीचा आकाशाला पिवळा रंग देणारा भंडारा म्हणजे मराठी. ठ्ठल विठ्ठल करीत स्वतः ला विसरून पंढरीची वाट अनवाणी पावलांनी आणि भक्तीत रमलेल्या मनानी चालणारी वारी म्हणजे मराठी.

आणि काळाचे आघात, आधुनिक शिक्षण, बदलणारी जीवनमूल्ये ह्या सगळ्यांसमोर ताठ उभी राहून, आणि तरीही ईश्वरापाशी अखिल जगतासाठी पसायदान मागणारी ती देखील मराठीच.

---- मनिष मोहिले