योगमाया

श्रीकृष्णाच्या जन्मवेळेस त्याच्या जागी योगमाया बालिकारुपात होती ही कथा सर्वाना माहिती आहे.

मला ह्यात जे जाणवतं ते असं.

विश्वात म्हणा वा निसर्गात; पौरूष (विष्णु, शिव) आणि शक्ती हे दोन समतोल सांभाळून ठेवणारे उर्जास्त्रोत आहेत. दोघेही एकमेकाना पूरक आहेत. म्हणूनच अर्भक कृष्णाचं (पौरूष) रक्षण करणाऱ्या योगमाया रुपातील शक्तीच्या ह्या कृतीची पावती उत्तरायुष्यात कृष्ण देतो ते स्त्रीत्वाचा कायम सर्वोच्च सन्मान करत.

दुसरं, बालिकेचं नाव योगमाया आहे. मोक्षाचा मार्ग  दाखवणारा योग आणि समस्तानी ह्या मार्गातील अडचण म्हणून संबोधलेली माया ही परस्परविरोधी दोन तत्व एका नावात यावीत ह्यात एक संकेत आहे.

माया पूर्ण जाणून घेतल्याखेरीज योगमार्गावर चालून मोक्ष मिळवता येत नाही आणि मनुष्यदेहात असेपर्यंत अपेक्षित व अभिप्रेत असलेली कर्तव्य करावीच लागतात.

म्हणूनच कृष्ण त्याचं मानवी जीवन समरसून भरभरून जगला. पण समदर्शी भावाने जगला. मात्या पित्यांचा पुत्र, पत्नींचा पती, सखा व सखी ह्यांचा परमसखा, प्रजेचा द्वारकाधीश आणि भारतीय युद्धाचा अध्वर्यू अशा सर्व काही भूमिका पूर्णपणे जगूनही कशातच न अडकता त्याची अवतारसमाप्ती झाली. 

कंसाच्या कारागृहातील पहारेकऱ्यांची निद्रा, उघडे दरवाजे ह्या मायेतून सुरू झालेले योगयोगेश्वर श्रीकृष्णाचे जीवन सर्वांगयोगाचा आदर्श बनून युगानुयुगे मनात ताजे आहे हाच मायेपासून योगापर्यंतचा अद्भुत प्रवास आहे जो योगमाया हे नाव सार्थ करतो.

-- मनिष मोहिले